Mấy hôm nay nhiều người bàn chú mục vào đề tài “Tâm & Tài”, không ít người coi chữ “tâm” kia cổ lắm rồi, không hiện đại…Tôi đang viết sách lớn, không muốn rẽ ngang nhiều, nhưng thấy đề tài này quan trọng hàng đầu của nhân loại mà bỏ qua là không ổn,nên tôi xin bàn vào cách căn để hơn. Chúng ta đều biết, ngay từ CÔNG LÝ là thứ mà người châu Á rất ít đề cập, thậm chí “Không!” Và câu chuyện đ;ạo đức của châu Á cũng chưa bao giờ kết thúc với bàn qua bàn lại việc “nhân chi sơ tính bản thiện, hay tính bản ác”; không chỉ về đạo đức, người châu Á còn chưa có môn phê bình, vì chủ yếu loay hoay bình hươu tán vượn… Còn ở châu Âu, người ta cũng kết thúc “thiện – ác” rất muộn với triết gia Kant – khi ông đặt nền tảng tuyệt đối cho đạo đức “Chỉ là Thiện khi có thiện chí” . Theo tôi “chữ Tâm kia mới bằng ba chữ Tài” là đúng. Đúng một cách không thể xê dịch. Chứ chúng ta không thể nói chữ Tâm ngày nay cổ lắm rồi. Vì cái cột dựng thẳng mới đứng được thì từ xưa đến nay vẫn vậy, không thể khác đi. Đạo Đức, khi được ghép chữ Đạo cạnh chữ Đức: đã nói lên con đường luôn luôn có của nguyên lý Đức Thiện, giống như bất kỳ chiếc xe hay cái gì vào cua nó đều phải tuân thủ “lực hướng tâm”. Điều này đã được triết gia tổ phụ Platon,còn được gọi là triết gia về cái đẹp và đạo đức lý tưởng minh định rõ ràng không cãi được ngay thời cổ đại. Platon nói: “Biện chứng pháp là môn khoa học cao nhất, vì chỉ có nó mới bàn được thế nào là thiện, thế nào là ác, để xây lên đạo đức của con người. Đạo đức của con người là quan trọng nhất (vì không có đạo đức không có chuyện làm người), vì thế mà khoa học biện chứng pháp cũng quan trọng nhất.” Người phương Tây chủ yếu theo đạo Thiên Chúa đều biết cái mở đầu bản thể và chi phối vũ trụ nhân danh Thiên Chúa là Tình Yêu (Dieu est l’amour).Không có tình yêu không có thế giới! Chính xác ra là không có sự kết dính thế giới! Người Á Đông quan niệm: Đức lớn nhất của vũ trụ là đức Hiếu – Sinh, bởi không có đức này thế giới sẽ diệt vong! Như vậy, cả Tây và Đông đều quan niệm: Tình yêu cũng là cái Tâm là quan trọng nhất! Bên cạnh tình yêu tạm coi là bản thể, thì Thiên Chúa cũng tạo ra Thiên lý để vạn vật hoạt động, như Ngài nói: “Cho dù vũ trụ qua đi, nhưng một chấm một phết trong lề luật của ta cũng không thay đổi!” Cái tài của con người ư, so với Thiên Chúa toàn năng thì thật vớ vẩn và chẳng bõ gì, vì chẳng ai khác chính Thiên Chúa đã ban cho và sắp đặt tất thảy. Ví dụ cho dễ hiểu: Thiên Chúa tạo ra mỗi con người như một chiếc ô tô, tạo ra đường để đi, tạo ra lề luật để chạy không chẹt nhau. Cả thế giới từ già đến trẻ đều lái được xe. Vậy người có tài, chỉ có thể là vài phần vạn đua xe công thức 1… Đấy, tài của con người chỉ lỏi lên mức ấy thôi?! Nhưng câu chuyện của chúng ta bây giờ là LƯƠNG TRI. Lương tri là gì? Theo cách người phương Tây định nghĩa: chỉ khi có tri thức biết phân biệt đúng – sai, phải – trái, con người mới có lương tri, bắt nguồn từ tiếngLatin là “Conscience”. Người châu Á cũng quan niệm phải hiểu biết mới có lương tâm. Đặc biệt đức Khổng Tử nói “Hương nguyện đức chi tặc giã” – nhà quê là hại đức?! Nhà quê ít học nên thô lỗ, cục mịch mấykhi có thể bàn đến lương tri?! Người phương Tây quan niệm tri thức thấp như nô tài thì không có tự do, không danh dự, và thiếu lương tri… tóm lại ở người tri thức thấp, người ta không hy vọng cái gì cao cả. Chính thế mà Liên Hiệp Quốc xác định quyền làm người: người ta sinh ra ai cũng phải được chăm sóc nuôi nấng, và phải được học hành. Học hành gắn chặt với nuôi nấng, vì không ăn thì chết, nhưng không học, không danh dự, không liêm sỉ, không lương tri thì cũng chỉ là thứ không phải con người?!
Ở nước ta, tình trạng thiếu học vấn, học vấn thấp, thiếu lương tri ở khắp nơi, chẳng hạn vô thiên lủng các nhà thơ, nhà văn cứ xúm xít tụ bạ về dưới mái tòa soạn của nhà báo, rồi hí hửng ôm ảo mộng qua các giải thưởng đòi trở thành nhà nọ nhà kia lớn, được ôm tem phiếu, một mình chạy đua một đường, kiểu gì cũng nhất làng bao cấp, vậy mà cứ đòi có tên trong thành tích thế giới, có phải là thứ Vô tri không?!
Kết luận chủ đề của tôi bàn là: Cái Tâm, cái Đức bao giờ cũng lớn nhất và được cài đặt từ tay Càn Khôn và Thượng Đế. Nhưng tâm hay đức ư, không Lương Tri thì cũng chẳng có ích gì?!
Paul Đức 28/4/2020
Comments