Con người nếu không bám sát chân lý chắc chắn sẽ diệt vong, đó là tuyên ngôn của triết gia Aristote, chân lý đơn giản là sự thật, nếu chúng ta không ăn thức ăn thật sẽ không thể khỏe mạnh cường tráng thậm chí mắc bệnh tật rồi chết yểu, nếu không uống thuốc thật, cắt phải thuốc dởm bệnh không khỏi mà mỗi lúc một nan nguy?! Chân lý hay sự thật có thể là gì đó xa xôi chưa nắm được, nhưng các nhà thông thái Hy Lạp nói “Chân lý là sự đồng tình của những người thông thái”. Khi con người đồng tình với nhau về chân lý: cái đó được xem là khả lý. Và sự khả lý được chấp nhận giữa mọi người với nhau được xem như là CÔNG LÝ. Từ công lý, tức là trong đó có nhãn quan và sự đồng tình của anh, của tôi, và của chị… trên phạm vi quốc gia người ta mới tạo ra hiến pháp của nhà nước Cộng hòa và Dân chủ. Công lý cũng là Công bằng giữa anh và tôi, mà triết gia tổ phụ loài người Socrate nói: “Một con thuyền không cân bằng 2 mạn sẽ lật nhào”, còn vạn vật trong vũ trụ nếu không cân bằng hay công bằng từ nhiều phía sẽ sụp đổ vỡ vụn.
Ở đời có lý trí biết suy tư thì làm ông chủ, như người Việt nói:
“…Ông cả ngồi trên sập vàng
Cả ăn cả mặc lại càng cả lo
Thằng bếp ngồi dưới xó tro
Ít ăn ít mặc ít lo ít làm…”
Người ít suy tư, ít biết lo thì làm đầy tớ.
Ông chủ vì cai quản nhiều thợ nên cần công bằng và quang minh chính đại để duy trì một cộng đồng lớn. Còn thằng ở thì lươn lẹo thường trực để cần thì thoát thân. Người Pháp dặn dò “Đừng tin đứa nhà bếp!” Nhà bếp là thứ thấp cổ bé họng nhất, nó buộc phải làm hài lòng tất cả mọi người, nào ông chủ, bà chủ, cậu chủ rồi cô chủ… nó không lươn lẹo, không làm hài lòng tất cả mọi người thì trả giá liền.
Tình yêu công lý là thứ nguồn sống bất khả tách dời của Âu Mỹ cũng như Chúa Trời. Trong Kinh Thánh, Ngài luôn luôn dạy chữ CÔNG LÝ, và đặt nó lên thiết yếu và cao trọng nhất. Với Thiên Chúa một thành bang không có người công chính không có giá trị gì, chỉ còn tương xứng với sự diệt vong, Ngài dạy cụ thể: Trước tiên hãy tìm kiếm sự công chính còn mọi cái Ngài sẽ thêm cho!
Tình yêu sự thật và công lý là khởi nguyên và xuyên suốt trong đời sống Âu Mỹ, vì thế tất cả cái gì liên quan đến Lập Hiến như Quốc hội Hy Lạp, Nghị viện La Mã, cách mạng 1789 ở Pháp để lập hiến chuyển từ quân chủ sang dân chủ, ở Anh chuyển từ quân chủ sang quân chủ lập hiến, ở Mỹ thiết định hiến pháp liên bang… Còn ở Việt Nam và Trung Quốc thì sao, chúng ta đã bao giờ có truyền thống yêu công lý chưa?! Hay thậm chí còn chưa có khái niệm?! Trung Quốc có mấy ngàn năm lịch sử, nhưng khi tranh cãi về biên giới thì đều dùng luật cơ bắp muốn song phương lấy thịt đè người. Cho đến giờ Trung Quốc và Việt Nam vẫn muốn khú khí trong màn the để song phương, trong khi mà cả thế giới đều biết châm ngôn: “Công lý là người thứ ba!”
Triết gia Aristote nói: Bản chất của tinh thần là phổ quát và công lý! Đơn giản như một ngọn đèn khi chưa thắp nó là một cục vật chất tại chỗ, nhưng khi được thắp sáng nó chiếu tỏa ra xung quanh và mọi người. Một ngọn hải đăng trên biển khi thắp lên nó chiếu soi cho cả ngàn con tầu. Nó đâu chỉ sáng cho mình nó mà sáng cho phổ quát và công lý đó?! Trong khi đó rất nhiều trí thức Việt Nam, nói chuyện toàn nói cái riêng, cục bộ, phòng the, lại còn ngạo ngược “không có cái phổ quát đâu!” Trên phạm vi quốc gia, thì từ chối phổ quát đến mức “phép vua thua lệ làng”, và đến độ khu trú cả thánh thần về làng mình “lệnh làng nào làng ấy đánh, thánh làng nào làng ấy thờ”. Còn giờ tòa án, hay nhiều cơ quan công quyền của ta thì sở hữu công lý theo kiểu nhóm lợi ích hay tem phiếu bé tẹo.
Là ông chủ vì người ta đề cao lý trí, từ đó tất yếu yêu hiệu quả công việc ở mức thành công, yêu danh dự, yêu tự do, yêu công lý. Cũng tức là ông chủ yêu tất cả những gì hữu thực như thân thể mình. Trái lại thì đầy tớ chỉ thích làm cái bóng, để đánh không thấy đau, mắng không thấy nhục, dễ luồn lẹo và lẩn trốn. Ông chủ thì phải có phẩm giá tự ngã để lên tầm ông chủ! Đầy tớ không bị ai gọi cả mà chỉ do sống ở nhân phẩm thấp mà tự hình thành. Nhiều chuyên gia Pháp đã từng nói: người Việt luôn muốn có ai làm ông chủ của mình. Một khi giá trị thấp như nhiều nô lệ ở các nước Mỹ - Phi, được trả tự do cũng chẳng biết đi đâu, liền quay lại xin ông bà chủ được làm nô lệ như trước, bởi tự họ không biết nghĩ và làm?!
Rất nhiều trí thức Việt, như họ bị tố giác “một con bò dắt qua biên giới Nga khi về là tiến sĩ?!” (*). Trí thức sang Tây để học ư, đi cứu nước cứu nhà yêu giá áo túi cơm là chính, buôn bán lặt vặt mấy dây may-so… làm sao có thể mang phẩm giá trí thức đích thực?! Và bây giờ có rất nhiều người trở thành mafia kinh tế. Điều này xin mời các trí thức tự nhủ, nhưng có điều này rất phổ biến: trí thức gì mà trả lời bất cứ câu nào liền đặt nó vào chỗ tối tăm, cập kênh, mà không một lần chắc chắn xác đáng. Đó chẳng phải là mặc cảm nhút nhát của nô tài luôn tìm cho mình một chỗ lủi trốn sao?!
Còn vụ giám đốc thẩm Hồ Duy Hải mới đây, tòa bảo việc mua con dao và cái thớt ngoài chợ là bình thường chỉ để bổ xung liên tưởng cho hiện vật, là hết sức tùy tiện. Ông bà ta ngày xưa lạc hậu thế mà còn biết “sai một ly đi một dặm”. Việc sinh mệnh của mỗi cá nhân là việc hệ trọng nhất, cũng như việc tồn tại một quốc gia lập hiến có uy tín kỷ cương cũng quan trọng bậc nhất với toàn dân, vậy sao có thể làm ăn tùy tiện, đánh những câu ba vạ, để có thể mất phanh lao vực thẳm không thể nào cứu vãn?! Về khoa học phổ quát các chuyên gia đã phát hiện: Không thể có phương pháp sai dẫn đến kết quả đúng! Vậy khi đưa các thành tố dao thớt sai vào bài toán công lý, thử hỏi làm sao tránh được oan sai?! Biết oan sai mà vẫn làm thì là cái gì?! Chẳng phải là thứ tùy tiện ba vạ sao?!
Người Việt rất hay tự ái, vì đó là phẩm chất con ở, nô tài, sợ người ta khinh mình. Nhưng nếu chúng ta chỉ có một quốc gia nhếch nhác nghèo nàn lạc hậu thì làm sao tránh khỏi bị khinh?! Rõ ràng chúng ta thật cần một quốc gia Lập Hiến vững vàng, mọi người được trở thành công dân hưởng pháp quyền xứng đáng và phẩm giá. Muốn thế thì không gì khác hơn chúng ta phải phải biết yêu công lý đích thực, chứ không phải thứ công lý tráng men hay trình diễn nào là quốc hội, rồi cơ quan hành pháp, rồi tư pháp cuối cùng chưa ra khỏi lệ của lũy tre làng, mà còn tệ hại hơn khi áp dụng chiêu trò làm án của cánh mua chuộc đầu đường xó chợ?!
Dân tộc muốn thành quốc gia hùng mạnh rõ ràng phải LẬP HIẾN! Muốn làm được điều đó thì người dân phải trở thành CÔNG DÂN biết yêu công lý, đặc biệt là các trí thức đừng lờ đờ nhạt nhẽo trong vai dở ông dở thằng cái gì cũng đòi kê vào chỗ sang sáng tôi tối nước đôi nữa?!
Tôi rất mong như thế và chân thành mong như thế, xin các vị chớ ném đá lòng dạ chân thành của tôi?!
Xin cám ơn!
Paul Đức 13/5/2020
(*): câu nói này được cho là của GS Hoàng Ngọc Hiến
Comments