(Tặng cô gái chủ hiệu sách cũ trước cửa chợ Tân Định, Sài Gòn hồi những năm 1990s thế kỷ 20, nhân ngày Quốc tế Phụ nữ)
Đoàn xe chở quân dừng lại
Cửa chợ Tân Định
Kiểm quân số
Khi lên tầu ra Bắc
*
Tôi vội vã bước vào hiệu sách cũ của em
Hỏi rồi chọn sách
Ngẩng lên bỗng thấy một cô gái thẫn thờ
Như bức tượng làm bằng cẩm thạch
*
Không hẳn! Em cũng không phải được làm bằng tuyết
Xứ phương Nam làm sao có tuyết
Cẩm thạch phản quang sáng tựa gương
Khuôn mặt của em dường như làm bằng bùn hay đất
Của xứ sở dày vò biết bao máu lửa chiến tranh
Rồi cả những lam lũ nhọc nhằn
Đất quê hương ngập úng mỗi hoàng hôn sóng thủy
triều
*
Em cũng không thể được làm từ bùn hay đất
Vì trước quầy sách toàn kính sáng bóng kia
Em sáng láng như văn hóa của loài người
Kéo từ ai Cập đến Luân Đôn
Rồi từ Paris qua Niu-óc
Em không được làm bằng cẩm thạch
Không phải từ bùn đất
Vậy em được tạc bằng gì?
Có lẽ tôi chẳng có ngôn ngữ nào diễn tả được em
Em được làm từ miếng bọt biển khổng lồ
Đã hút cạn muối mặn của hồn tôi
Tôi hỏi em giá của những cuốn sách
Nào Sô-crát, Pla-ton, Nít-xơ hay Phờ -rớt
Em nói giá
Tôi kêu lên theo thói quen mặc cả của người mua “sao đắt thế?”
Rồi tôi tự trả giá cho những cuốn sách mình đã chọn
Em ú ớ
Nói chẳng thành lời
Khuôn mặt và cả dáng người
Si mê ngây dại
Em như tấm bọt biển
Đang tìm cách uống cạn tôi
Hoặc đang uống càng nhiều càng tốt
Em chẳng còn để ý, giá của dăm cuốn sách
Tăng lên hay thụt xuống vài đồng
Mà em chỉ nhìn
Người tiếp cận hay đọc sách
Đang mua sách thế nào?
Theo cách của người ngắm hoa
Hay mua xỉ của những hàng rau mang gánh?!
Trong tôi nhen lên một niềm tự hào xấu hổ
Tôi thấy mình là hoàng đế của em
Vì người đời bảo
Kẻ được yêu là chủ
Còn người đi yêu phải là nô lệ
Tôi thấy mình là ông chủ của em
Cho đến mỗi tế bào
Tôi vào nhà sách của em
Tự do chọn
Tự do đặt giá
Còn em đứng như trời trồng
Lắp bắp bằng ánh mắt si mê tê dại
Làn da em mai mái
Tôi hiểu đó là nước da
Chịu đựng lâu ngày
Em đã từng là cử nhân
Văn khoa đại học Sài Gòn
Nhưng khi miền Bắc tiến quân vào tiếp quản
Mang thói quen
Xét người theo lý lịch
Em chẳng còn cửa mưu sinh nào
Ngoài gom vốn hồi môn
Mở hiệu sách đã dùng
…
Em ơi
Mỗi cuốn sách là một hành trình chiều dọc
Chúng ta lật từng trang
Đọc mỗi dòng
Sách mở ra trước mắt chúng ta
Biết bao tư tưởng
Lần hồi theo những dòng lịch sử
Tôi lính Bắc
Theo xe tăng tràn vào
Thống lĩnh miền Nam
Mấy ngày sau
Tôi tham gia cùng đơn vị
Tịch thu và đốt sách
Chiến dịch ào thẳng
Chặn đầu bịt cuối phố Minh Khai trên trời dưới sách
thu sạch và đốt sạch
Tôi cùng đồng đội đã nương tay
Vì giá một que diêm
Đáng kể gì so với nhiều cuốn sách
Mà nhân loại đã chắt chiu
Từng khối óc viết lên
Chúng tôi không muốn làm Tần Thủy Hoàng
Đốt sách giết nho
Nên chúng tôi nấn ná
Chần chừ thu và đốt
Để giờ đây
May mắn thay
Nhà sách của em
Vẫn y nguyên những cuốn sách còn sống sót
Làn da em mai mái
Tôi hiểu, em phải sống trong vây ép
Để chiều nay
Hóa thành khối bọt biển khổng lồ mang phức cảm
Đón chào trí thức trẻ yêu chữ nghĩa như tôi
Từ đất Bắc khô cằn giáo huấn
*
Em hóa bọt biển
Không giấu giếm
Không hề xấu hổ
Vì khối phức cảm của em
Lần đầu tiên
Tìm thấy mã nguồn
Mở vào cánh cửa của tâm hồn yêu sách vở
*
Tiếng còi xe
Tôi phải đi rồi
Tôi trả tiền sách cho em
Rồi vội vã quay đi
Tôi ngoái nhìn
Em vẫn đứng chôn chân bên tủ sách
Si dại, ngất ngây, đờ đẫn
Tôi biết rằng
Em còn lâu mới bước ra khỏi sự đờ đẫn đó
Hoặc em sẽ chạy vào phòng trong
Để giữ nguyên mình trong cơn đờ đẫn
Em không muốn phá tan
Bằng sự thức tỉnh
Không phải cái gì giống như yêu
Tôi hiểu từ nay
Vũ trụ của em
Ít ra một nửa
Sẽ thai nghén lại
Mặt trời không còn chói sáng
Như ngày xưa nữa
Mà vẫn vũ biết bao áng sương giăng mờ ảo
Nhung nhớ khôn nguôi mỗi buổi chiều
Mặt trăng cũng chẳng còn vằng vặc
Mà luôn cố tình e lệ
Thập thò khuôn mặt Đón người yêu
Những ánh đèn giăng mắc phố phường
Không soi bình thường qua pha đèn nữa
Mà chúng lung linh trải thảm
Dìu những chiếc vành sắt cứng vào vũ điệu
Si mê của ái tình
Còn những vòm cây uốn éo
Rung rinh làn tóc rối
Thèm gió tơi bời lùa những ngón tay qua
Cho thỏa nỗi khát thèm
*
Tôi nghĩ thế
Không biết đúng chăng?
Nhưng em ơi
Chắc chắn
Lịch sử của đời tôi
Hay lịch sử mà tôi đã đi qua
Hay được nhân danh
Sẽ đổi thay
Hay viết lại
Mấy người bạn tôi
Đang vác vài chiếc khung xe đạp
Ra Bắc để lắp thành
Chiếc xe của giấc mơ bao cấp
Hay là tem phiếu?!
Rồi những giá sắt, chậu nhựa, bộ đồ ngủ
Cũng lũ lượt theo nhau ra
Vật chất hóa cho miền Bắc
Bạn tôi và tôi
Chắc phải hiểu rõ một điều
Lịch sử sẽ sang trang nhờ văn hóa
Nhờ hiệu sách như của nhà em
Chứ không bao giờ
Là mấy chiếc khung xe hay vài chậu nhựa?!
Của mấy chiếc đầu
Chỉ bo bo giá áo túi cơm./.
Paul Đức đêm 04/3/2018 (làm trong một giờ)
Bình luận