(Translated by Dang Linh Chi)
Some bookmakers said that “If every library on Earth is burnt down but only “Republic” by Plato is intact then that is all we need.” Of course this is just an exaggeration but thanks to this overstatement, humans are awakened to the value of this book. Why is this book or to be more specific, why is republic that important? Because when everything is thoroughly scrutinized, only republic is the evidence of human social organization, moving from law of the jungle to civilization and human values.
Why so? All animals such as elephants, deer, buffaloes, or bees… formed a hierarchy of natural strength, the strongest one was the leader and other members of the herds had to follow it. Moreover, the leaders are always treated with delicacies (the leader buffalo is awarded with the greenest grass field) or often has more mates (the leader male goat manages all female goats). Is this hierarchy prevalent in human life? In the earliest tribes and ethnic groups, social hierarchy was naturally formed; the wisest and strongest person or the chief of the village was revered as the one with highest authority. Even the feudalism which was formed under the king dynasty was only the upgraded version of social hierarchy. The philosopher and author of the world-famous book "On Liberty" - John Stuart Mill, once said that all the feudal periods in the past had no history because they were just tradition-based societies and they made no movement towards the spirit to make history.
This is the reason why many bookmakers and humanity in general all honor the ideal of “republic” by Plato. Because that is officially the moment when scholasticism liberated humans from the law of the jungle and allowed them to lay the foundation for human civilization and human values. Recently, on September 9, Vietnamnet.vn has published a column named “Reconciliation and Love.” By the light of the path that humankind has followed for more than two thousand years, it is clear to us that:
First of all, humans cannot live peacefully and happily without reconciliation.
Second of all, reconciliation inevitably leads to the formation of republican society.
It is the enlightenment and reality of a human race that has struggled for perception and development over the last two thousand years. From all the discussions by the philosopher Socrates on the streets of Greece, Plato had taken notes and published a whole book. History had been ignorant of the theory of republic, regarding it as an unrealistic ideal which could not be put into practice. However, miraculously, the seed of republic germinated and gradually grew, from Hellenic Parliament, to Roman republic, to Monarchy of the United Kingdom, to the 1789 French Revolution, all laying the foundation for the widespread wave of republic.
Until now, the republic has developed to the extent that almost no country wants to separate from the republic rule because if they do not adhere to the republic, these nations cannot prosper. All of this is the true history in order to corroborate the value of Socrates and Plato’s books on the republic.
What is republic? In Latin, its root is “public” which means community. In Sino-Vietnamese, “public” means a group of people living in harmony. Similarly, co-existence means exist together. To be specific, literally, which means we can understand in a different way, Socrates said: Republic means sharing leadership and authority with other members of the community. Without the republic, there will be constant fighting and killing all over the world and people cannot live in peace. And the entire history has been witness to this. There are two main types of people in society: the superior and the inferior or the boss and the servant. The boss always abuses his authority to bully the underdog; meanwhile, the servants cannot stand up for themselves so they instead have recourse to go-slows, whenever the boss is absent, they will take a nap and then resort to stealing and misappropriating to make up for the wages. As a result, conflict gradually accumulates and when the boss has to fire and beat the servants, they will together rebel against their boss. And then the boss will have to call the police and the army because this force is always close to the boss since they together serve the king at Court. The army will come to suppress the revolt and the servants have to admit defeat but then hold out hope for bigger revolutions to regain their stance. Therefore, when either the superior or the inferior, for the sake of themselves, rebel, they will give rise to brutal and savage conflicts.
Paul Duc 22/4/2015
3. HÒA GIẢI VÀ CỘNG HÒA
(Paul Nguyễn Hoàng Đức)
Có những nhà làm sách đã nói: Dù cho tất cả các thư viện trên đời cháy hết, nhưng chỉ còn cuốn “Cộng hòa” của Platon còn lại là đủ. Tất nhiên đó là một cách nói cường điệu thậm xưng, nhưng chính nhờ sự thái quá của đó, người ta mới bừng tỉnh để nhận ra giá trị của cuốn sách Cộng hòa. Cuốn sách đó, đúng hơn nền cộng hòa là gì mà quan trọng thế ? Bời vì xét triệt để thấu đáo tận cùng, thì chỉ có nền cộng hòa mới bắt đầu chứng minh con người có tổ chức xã hội đã thoát thân khỏi luật rừng để hình thành cái gọi là của con người, cũng như giá trị nhân loại.
Tại sao? Tất cả các bầy thú như đàn voi, đàn hươu, đàn trâu, hay như bầy ong, bầy ruổi… đều hình thành tổ chức sức mạnh tự nhiên, con đầu đàn khỏe nhất đã thống lĩnh và dẫn dắt tất cả các con trong đàn. Thậm chí con đầu đàn còn hưởng lạc thức ăn ngon (con trâu đầu đàn với bãi cỏ tươi non nhất), nhiều con cái hơn (như dê cụ cai quản bầy cái cho riêng mình)… Con người thì sao? Trong những bộ lạc hay sắc tộc sơ khai, hình thức quyền lực sơn lâm cũng tự nhiên nảy nở, kẻ khôn nhất, mạnh nhất , già làng , hoặc trưởng bản được tôn sùng như một người mang quyền hành cao nhất. Ngay cả nhà nước phong kiến của vua chúa ra đời, thì cũng chỉ là thứ tổ chức sơn lâm được vặn “vô-lum” lên mà thôi.
Triết gia John Stuart Mill tác giả cuốn sách nổi tiếng thế giới “On Liberty” (Bàn về tự do) đã từng quan niệm: những triều đại nhà nước phong kiến không có lịch sử bởi vì họ chỉ sống theo truyền thống chứ không phải cơ chế vận động của tinh thần để làm ra lịch sử. Đó là lý do để nhiều nhà làm sách cũng như nhân loại nói chung phải tôn vinh lý tưởng “Cộng hòa” của Platon. Bởi vì đó là thời điểm chính thức, hệ thống và kinh viện nhấc bổng con người thoát thai khỏi lề luật sơn lâm để tạo ra nhà nước của con người cũng như giá trị nhân loại. Vietnamnet.vn mới đây ngày 9 tháng 9, có mở ra chuyên mục “Hòa giải và yêu thương”. Bằng sự soi sáng của con đường mà nhân loại đã đi hơn hai nghìn năm nay, chúng ta hoàn toàn thấy rõ:
- Một: nhân loại không thể sống hòa bình nếu không hòa giải.
- Hai: Sự hòa giải luôn tất yếu phải dẫn đến xã hội cộng hòa.
Đó là sự soi sáng và hiện thực của một nhân loại đấu tranh, nhận thức và xây dựng hơn hai nghìn năm qua. Khởi từ triết gia tổ sư Socrate bàn luận trên những đường phố của Hy Lạp, triết gia Platon đã ghi – viết thành sách. Rồi lịch sử đã ngủ vùi trước lý thuyết cộng hòa coi nó như một lý tưởng ở trên trời, không cách gì hạ từ miệng các triết gia xuống đất đứng nơi bàn chân phàm tục đang dẫm lên cả. Nhưng kỳ diệu thay, hạt giống cộng hòa đã len lỏi nhú mầm từ lúc nào không biết, nó dần dần lớn lên, từ nguyên lão nghị viện Athen, đến cộng hòa La Mã, đến nghị viện quân chủ Anh quốc, rồi đến Cuộc cách mạng Pháp năm 1789, kể từ đó đã bùng lên một luồng gió cộng hòa tràn đi toàn thế giới. Cho đến ngày nay, nền cộng hòa đã hình thành và phát triển đến mức có thể nói: hầu như không có quốc gia nào muốn đứng tách khỏi qui chế cộng hòa, bởi lẽ, không phải cộng hòa thì cũng đồng nghĩa với kém phát triển và bán khai mọi rợ. Đó là con đường của thực tiễn lịch sử đủ để tôn vinh cuốn sách về lý thuyết cộng hòa của Socrate và Platon.
Cộng hòa là gì? Theo chữ Latin, nó có gốc là Public, tức là nhóm công cộng. Suy rộng ra theo cả nghĩa Hán Việt, thì cộng hòa nghĩa là : cộng đồng hòa hợp chung sống. Hoặc tương tự là cộng tồn – hòa hợp chung sống. Còn cụ thể, nghĩa đen, tức là chúng ta không thể hiểu khác đi, Socrate bàn: Cộng hòa nghĩa là chia sẻ quyền lãnh đạo cho tất cả các thành phần của dân chúng. Bởi vì không có nền cộng hòa này, thế giới sẽ liên miên mâu thuẫn, giành giật, rồi chém giết lẫn nhau, người ta không thể nào được sống trong hòa bình. Mà toàn bộ lịch sử đã là chứng nhân cho việc này. Xã hội có hai loại người chính: kẻ trên và người dưới, hay ông chủ và đầy tớ. Ông chủ luôn luôn lấy quyền bề trên của mình để ức hiếp kẻ dưới, kẻ dưới không đủ sức chống cự thì tìm cách lãn công, cứ vắng ông chủ là vui chơi, hoặc rúc vào góc nhà kho ngủ, hoặc ăn cắp, chi tiêu gian để tìm cách lấy lại tiền công… Mâu thuẫn dần tăng lên, cho đến khi ông chủ đuổi việc hay đánh đập đầy tớ, đầy tớ cậy đông liền chống lại. Ông chủ bèn gọi cảnh sát và quân đội đến, lực lượng này bao giờ cũng gần gũi với giới chủ, bởi vì giới chủ có nhiều người tham gia triều chính. Quân đội đến đàn áp, giới đầy tớ thua, họ liền ôm hận làm những cuộc khởi nghĩa lớn hơn, để giành giật lại thế đứng của mình. Như vậy, khi kẻ trên hoặc kẻ dưới chỉ vì lợi ích của mình, thì sẽ ấp ủ những cuộc tranh sát tương tàn.
Paul Đức 22/4/2015
Comments